بهداشت وسبک زندگي شخصي در افراد مختلف به عنوان منابع استرس مزمن و طولاني مدت ميتوانند باعث ترشح کورتيزول و در نتيجه افزايش وزن و نيز چاقي شکم در افراد گردد.

لذا تاثیر استرس بر چاقی افراد امری است اثبات شده که می تواند در دراز مدت این چاقی موضعی به بیماریهای خطرناک قلبی –عروقی بینجامد.

استرس و چاقی دو مقوله ی جدا با نتایج بالینی و روحی و روانی متفاوت در پیچیده کردن زندگی روزمره افراد نقش پر رنگی دارند بنابراین قبل از پرداختن به تاثیر استرس بر چاقی لازم است اطلاعاتی درباره خود استرس داشته باشیم و سپس به دلایل تاثیر استرس بر چاقی می پردازیم.

استرس چیست؟

استرس شرایط یا احساسی است که در آن، فرد از لحاظ ادراکی بر این باور است که مجموع خواسته‌ها و انتظاراتی که از او خواسته خواهد شد، فراتر از منابع، امکانات و توانمندی‌های در اختیار اوست.

به زبانی ساده تر فرد به دلایل مختلفی از عهده ی امتحان یا و ظیفه ای که به او محول شده بر نیاید این احساس به او دست خواهد داد.استرس در روان‌شناسی به معنی احساس نوعی فشار و تنش عصبی است.

تنش و هر محرکی که در انسان، ایجاد تنش کند، عامل استرس‌زا نامیده می‌شود. مقدار کمی استرس می‌تواند دارای فوایدی از جمله افزایش تحرک و انگیزه در افراد باشد. این نوع استرس، استرس مثبت نامیده می‌شود.

استرس شدید می‌تواند علاوه بر ایجاد مشکلات و بیماری‌های روانی مانند افسردگی، باعث ایجاد مشکلات بدنی مانند چاقی، سردردهای تنشی و افزایش احتمال ابتلا به سرطان، سکته قلبی و سکته مغزی در افراد شود.

نشانه ها و علائم شروع استرس

معمولا استرس با نشانه‌های روحی و روانی بروز پیدا می‌کند که مهمترین این نشانه‌ها شامل موارد ذیل میشود :

• غمگینی
• افسردگی
• گوشه گیری و انزوا
• بی خوابی
• نوسانات خلقی
• نگرانی
• تحریک پذیری شدید
• خشونت یا کاهش کنترل خشم و احساس ناامنی

افراد مبتلا با نادیده گرفتن این نشانه‌ها و یا رفتارهایی مخرب در صدد بهبود خود هستند در صورتی که درمان بدون توجه به رفتارهای مخرب امکان پذیر نخواهد بود.استرس می‌تواند تاثیرات خود را بر روابط خانوادگی نیز بگذارد.

پدری که استرس بالایی را تجربه می‌کند معمولا نمی‌تواند به نیازهای همسر و فرزندانش توجه داشته باشد و به مرور یک شکاف میان روابط آنان ایجاد خواهد شد. همچنین افراد معمولا منزوی و گوشه گیر شده واز فعالیتهای فیزیکی اجتناب میکنند که این مهم در افزایش وزن و چاقی افراطی نقش مهمی را ایفا می نماید.

همچنین روابط اجتماعی‌شان نیز در معرض خطر قرار خواهد گرفت و افراد بالاجبار سبک زندگی خود را نیز تغییر خواهند داد.

استرس چاقی چیست ؟

عوامل استرس زا باعث تند غذا خوردن می‌شود در حالی که اصلا طعم و مزه غذا را حس نمی‌کنید. حتی گاهی اوقات تازه ناهار خورده‌اید ولی باز هم احساس گرسنگی دارید و دلتان خوراکی‌های شیرین و خوشمزه یا غذاهای شور و سرخ کردنی می‌خواهد. در نتیجه بعد از مدتی وزنتان بالا می‌رود. به این اتفاق چاقی ناشی از استرس می‌گویند.

دلیل چاقی استرسی چیست ؟

پیامدها و وقایع استرس زا می تواند عادت روزمره شما را تغییر دهد مثلا ممکن است استرس باعث شود اشتهای بیشتری داشته باشید و غذای بیشتری بخورید. به خصوص استرس باعث می شود تمایل بیشتری به خوردن غذاهای شیرین و ناسالم پیدا کنید.

از طرف دیگر استرس باعث تغییرات هورمونی در بدن شما می شود که بر میزان چربی ذخیره شده در بدن شما اثر می گذارد همچنین شما می توانید با مطالعه مقاله مربوط به استرس مردان و زنان در رابطه با عوامل تحریک کننده و روش های مقابله با استرس در زنان و مردان آشنا شوید.

ارتباط استرس با آدرنالین و کورتیزول و چاقی چگونه است؟

استرس باعث فعالتر شدن نظام پاسخگویی بدن میشود. و این واکنشها باعث میشود که هورمون هایی مثل آدرنالین و کورتیزول در بدن افزایش پیدا کند. آدرنالین، بدن شما را برای واکنش نسبت به خطر آماده و تمایل شما به خوردن را کاهش می دهد.

وقتی که تاثیر آدرنالین در بدن کم می شود، کورتیزول که با نام هورمون استرس نیز شناخته می شود هنوز به فعالیت خود ادامه می دهد و برخی از کارکرد های بدن مثل دستگاه گوارش، ایمنی و تولید مثل را سرکوب و تمایل شما به خوردن غذاهای ناسالم مانند غذاهای چرب و شیرین را زیاد می کند.

افزایش سطح کورتیزول نه تنها شما را وادار به خوردن غذاهای ناسالم می کند، بلکه می تواند باعث شود بیشتر از حالت معمول خود غذا بخورید.

ممکن است احساس کنید که خوردن باعث آرام شدن شما می شود و همین مساله موجب می شود که بیشتر غذا بخورید.

سروتین :

یکی از دلایل رابطه چاقی استرس با سروتین در این است که زمانی‌ که ما در وضعیت استرس به غذاهای خانگی چاق‌کننده می‌رسیم شروع به خوددرمانی می‌کنیم! تاب دیکس می‌گوید:«هنگامی‌ که شما کربوهیدرات مصرف می‌کنید میزان ترشح هورمون سروتونین در بدن‌ تان بیشتر می‌شود».

سروتونین به لحاظ شیمیایی حس خوبی در بدن ایجاد می‌کند و باعث می‌شود حال‌ تان خوب شود و احساس بهتری داشته باشید.

تاب دیکس معتقد است:«جای تعجب ندارد که انتخاب غذا در افراد تحت استرس انتخاب هوشمندانه‌ای نخواهد بود. اغلب کربوهیدرات‌هایی که افراد به سمت آن ها می‌روند پر از چربی هستند. چیزهایی مثل کلوچه، شیرینی، شکلات و کوکی‌ها».

تاب دیکس تأکید می‌کند که افراد در این مواقع معمولا تمایلی به خوردن غذاهایی مثل ماکارونی با آرد سبوس گندم ندارند.

سرعت متابولیسم با استرس به چه میزانی می رسد؟

سوخت و ساز بدن یا متابولیسم فرایندی بیوشیمیایی است که در بدن هر موجود زنده‌ای برای ادامه‌ی حیات رخ می‌دهد. بالا یا پایین رفتن نرخ متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدن روی کاهش یا افزایش وزن اثر مستقیم دارد.

در مطالعه ای که در سال 2015 در دانشگاه هاپکینز انجام شد مشخص شد استرس متابولیسم را کندتر می کند وافراد مخصوصا خانم ها دیرتر و سخت تر می توانند چاقی خود را کاهش دهند.

در پژوهشی روی زنان، محققان ابتدا درباره عوامل استرس زای هفته های اخیر از آنها سئوالاتی پرسیدند سپس یک وعده چرب و پرکالری به آنها دادند و پس از آن نرخ متابولیسم، قند خون، تری گلیسیرید، انسولین و کورتیزول آن ها را اندازه گرفتند.

نتایج این تحقیق نشان داد زنانی که در 24 ساعت گذشته حداقل یک عامل استرس زا را تجربه کرده بودند، به طور متوسط 104 کالری کمتر از زنانی که استرسی نداشتند، سوزانده اند. به عبارت دیگر زنانی که استرس بیشتری دارند در طول یک سال 5 کیلو کمتر کالری می سوزانند!!

نتیجه دیگر این تحقیق این بود که زنانی که تحت تاثیر استرس بودند میزان انسولین بالاتری داشتند که منجر به افزایش ذخیره ی چربی در بدن آنها می شود که نتیجه آن چاقی بیشتر خواهد بود.

استرس بالا حتی روی محل ذخیره ی چربی نیز تاثیر می گذارد. افرادی که استرس بالاتری دارند میزان چربی دور شکم آنها بیشتر است (و می دانیم که سوزاندن چاقی دور شکم سخت تر از سایر نقاط بدن است و چربی این ناحیه برای سلامتی خطرناک تر از چربی سایر نواحی است).

چگونه ارتباط استرس و چاقی را متوقف کنیم؟

استرس خود را مدیریت کنید تا بتوانید به وزن دلخواه خود برسید. هر چه عوامل استرس زای اطرافتان بیشتر باشد و هرچه بیشتر مضطرب باشید اضافه وزن بیشتری پیدا خواهید کرد. متوقف کردن این چرخه، کار دشواری است.

فکر این مسئله که در پایان هفته آیا با وجود تمرین و ورزش کافی کاهش وزن داشته اید یا نه؟ خود این نوع نگاه کردن عامل استرس زا است و باعث کند شدن سوخت وساز بدن میشود.

راه و روشهای مقابله ای با چاقی ناشی از استرس

• باورمندی درست و منطقی(کنار گذاشت باورهای غلط و ایجابی)

 آکسونها یا سلول‌های عصبی وظیفه انتقال پیام‌ها را در مغز به عهده دارند. هر بار که کار جدیدی را انجام می‌دهید سلول‌های عصبی در بخش مغز قدیم مسیر جدیدی باز می‌کنند.بر اثر تکرار مسیر ایجاد شده قطور و قطورتر می‌شود تا اینکه به میزان استاندارد عادت می‌رسند.

مثلا اگر مسیر عصبی شما این باشد که هنگام استرس غذا بخورید بنابراین برای همیشه غذا خوردن هنگام استرس تبدیل به عادت می‌شود.

• تغییر باورهای قدیمی و اشتباه

هر بار که عادتی را با اراده کنار می‌گذارید سلول‌های عصبی آن بخش کمرنگ و بسیار ضعیف می‌شوند اما هرگز از بین نمی‌روند.

اگر تلاش کنید هنگام استرس از راهکاری دیگری به جز خوردن استفاده کنید به مرور زمان مسیر عصبی جدیدی را برای خودتان ایجاد می‌کنید.

• بروز احساسات

بعضی اوقات بعضی از مسائل بسیار استرس زا میشوند. مثلا با ماشین همسرتان تصادف کردید و نمی‌دانید چگونه به او خبر دهید. به‌جای صحبت کردن با همسر، استرس‌تان را با خوراکی‌های یخچال خالی می‌کنید. فردا امتحان راهنمایی رانندگی دارید و سرتاپایتان را استرس گرفته است.

باز هم به جای صحبت کردن با کسی یا نوشتن روی کاغذ سراغ غذا خوردن می‌روید. یادتان باشد شناخت احساسات و بروز آن‌ها بسیار ضروری است. به جای اینکه احساسات را درون خود نگه دارید بدون ترس از عواقبش آن را بیان کنید.

• خویشتن داری

خویشتن داری یعنی کنترل کردن و متعادل ساختن خود برای اینکار احساسات خود را با دیگران مطرح نمایید.

• معجزه ورزش

کلیدیترین عامل برای کاهش استرس ورزش می باشد. سعی کنید ورزش مرتب را در برنامه روزانه خود بگنجانید. هر فعالیت ورزشی می تواند مفید باشد چه پیاده روی و چه ورزشهایی در سطح حرفه ای.

• تمرکز بر روی بهداشت تغذیه ای

دقت و تمرکز به غذاهایی که مصرف میکنید می تواند به شما کمک کند کنترل غذایی مصرفی خود را در دست بگیرید.

در تحقیقی که در سال 2011 روی رابطه بین خود نظاراتی و کاهش وزن انجام شد نشان داد افرادی که در مجلات تغذیه فعالیت می کنند بیشتر می توانند وزن خود را مدیریت کنند (چون آگاهی بیشتری از چیزهایی که می خورند دارند).

پس توجه کردن به غذایی که می خورید، چه از طریق نوشتن غذاهایی که مصرف می کنید و چه با استفاده از نرم افزارهای کالری شمار، می تواند عادات غذایی شما را بهبود ببخشد.

• انجام فعالیتهای آرامش بخش

گوش دادن به موسیقی آرامش بخش، یوگا، مدیتیشن، پیاده روی و … سطح کورتیزول خون شما را کم کرده و به لاغریتان کمک می کند.

• حمایت اجتماعی

روشی دیگر برای مقابله با استرس استفاده از حمایت اجتماعی است. یعنی از خانواده و دوستان کمک بگیرید. ارتباط گرفتن بیشتر و همدلی آن‌ها با شما آرامش بخش این لحظه‌های حساس و سخت زندگی است.