اختلالات یادگیری

اختلال در یادگیری همانطور که از نامش پیداست، به یک ناتوانی و عدم قابلیت در یادگیری اشاره می کند. این اصطلاح که اغلب در کودکان و دانش آموزان در حال تحصیل شناسایی می شود، هوش و ذهن آنان را مورد هدف قرار نمی دهد. اگرچه سالهای طولانی، دانش آموزانی که در یادگیری دروس خود دچار مشکل بودند با عناوینی نظیر معلول ادراکی و یا آسیب دیده مغزی و عصبی معرفی می شدند، اما امروزه این القاب کنار رفته اند و این ناتوانی، با عنوان اختلال در یادگیری، شناخته می شود.

علیرغم مشکلات ناشی از این اختلال، فرد مبتلا به اختلالات یادگیری، با استفاده از یک شیوه خاص در آموزش می تواند هر آنچه که نیاز است را بیاموزد. در اغلب خانواده ها، کودکان مبتلا به این اختلال، ظاهری طبیعی دارند. بازی می کنند، صحبت می کنند و دوست پیدا می کنند. بر همین اساس هیچگونه مشکل واضح و آشکاری در رفتار و کردار آنان قابل رویت نیست. اما درست زمانی که برای تحصیل به مدرسه می روند و می بایست خواندن، نوشتن و ریاضیات یاد بگیرند، ناتوانی های آنان نمایان می شود.

انواع اختلالات یادگیری در کودکان

عموما زمانی که موفقیت تحصیلی دانش آموز با توجه به سن، هوش و آموزش های ارائه شده در آزمون های خواندن، نوشتن و ریاضیات، از حد انتظار بسیار کمتر باشد، می بایست به وجود اختلالات یادگیری در کودک، شک کرد. زمانی که کودک شما از یک هوش طبیعی بهره برده است اما از میانگین سطح توانایی عمومی دانش آموزان، کمتر یاد می گیرد و مهارت های او در حوزه های مختلف تحصیلی به اندازه کافی رشد نمی کند، می توان به اختلال در یادگیری و آموزش او پی برد. 

اینگونه اختلالات، روحیه کودک را تضعیف می کند و عزت نفس او را در میان دوستانش از بین می برد. او به مرور دچار افت تحصیلی شدید می شود و در آموزش سایر مهارت های اجتماعی نیز باز می ماند. اختلالات یادگیری زمانی که شناسایی نشده و درمان نشوند، در بزرگسالی فرد را به اختلال در سازگاری های اجتماعی و عدم دستیابی به یک شغل خوب و شایسته، دچار می کند.

ناتوانی در یادگیری، به سه دسته کلی تقسیم می شود که توضیح پیرامون هر یک از دسته ها، خالی از لطف نیست.

• ناتوانی در یادگیری ریاضیات (Dyscalculia):
  

بصورت مستقیم بر روی توانایی انجام محاسبات ریاضی تاثیر می گذارد. کودکان مبتلا به این اختلال، اغلب در شمارش و تشخیص اعداد دچار مشکل می شوند. باید توجه کنید منظور ما از اختلال در یادگیری ریاضیات، مشکلات سطحی و عمومی موجود در اغلب دانش آموزان نیست. عموم کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری ریاضیات، در حل مسائل ساده ریاضی، به خاطر سپاری جدول ضرب، درک مفاهیم ریاضی و نوشتن اعداد دچار مشکلات جدی می باشند.

• اختلال یادگیری در خواندن (Dyslexia):
  

یکی از اساسی ترین مشکلاتی است که کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری، با آن دست و پنجه نرم می کنند. واضح است که خواندن، در کسب موفقیت های تحصیلی نقشی مهم و اساسی دارد. در این اختلال، توانایی کودک در هجی کردن کلمات، درک دستور زبان و ابراز افکار و عقاید بصورت شفاهی، در تناسب با هوش او نیست.

• اختلال در نوشتن (Dysgraphia):
  

نیز بطور عمده املاء نویسی، انتقال افکار بر روی کاغذ و دست خط کودکان را مورد هدف قرار می دهد. دانش آموز مبتلا به اختلال نوشتن، با فرآیند پیچیده نوشتن سرو کله می زند و نمی تواند ذهن خود را با گوش و دستان خود منطبق کند.

علت بروز اختلالات یادگیری در چیست؟

اگرچه علت بروز این اختلال، ناشناخته و مبهم است اما پر واضح است که عدم ارتباط صحیح میان چند نهاد مختلف، این اختلال را جدی تر و مبتلایان به آن را منزوی تر نموده است. عموما اختلالات یادگیری با مفاهیمی چند رشته ای شناخته می شوند و شامل موارد زیر هستند.

• عوامل آموزشی:

معلمان عنصر اصلی تدریس محسوب می شوند که رفتار و بینش آنان، تاثیر بسزایی در آموزش کودکان دارد. زمانی که تدریس معلم کافی و صحیح نباشد و یا توقعات او بسیار بالا و یا در حد زیادی پایین باشد، زمینه بروز اختلالات یادگیری تقویت می شود.
اصولا کودکان مبتلا به اینگونه اختلال، در قیاس با دانش آموزان معمولی، با یک شیوه تدریس متفاوت می آموزند و زمانی که معلم آنان زمانی کافی برای آموزش مهارت های اجتماعی، یادگیری، حرکتی و زبان شفاهی اختصاص ندهد، اختلال در یادگیری شناسایی نمی شود و کودک با این اختلال بزرگ می شود.

• عوامل محیطی
  

عواملی نظیر تغذیه، بهداشت کودک، بیماری های مزمن، سقوط و آسیب دیدگی های مغزی، اغلب جزو عوامل محیطی به حساب می آیند و می توانند سبب ساز اختلال در یادگیری باشند.

• عوامل ژنتیکی:
  

تجربه نشان می دهد که ناتوانی های یادگیری، در برخی خانواده بیش از سایرین مشاهده می شود. لذا می توان عامل ژنتیک را در بروز اختلالات یادگیری، موثر دانست

• رشد طبیعی: 

زمانیکه شاخص رشد کودک، مطابق نمودار رشد طبیعی پیش نرود، می توان به اختلالات یادگیری او در سال های بعد شک نمود. تاخیر در رشد برخی از اجزای دستگاه عصبی مرکزی، زمینه ساز ناتوانی در یادگیری کودک خواهد شد.

چگونه متوجه اختلالات یادگیری در کودک شویم؟

معلمین در مدارس، اولین افرادی هستند که می توانند اختلال در یادگیری را در دانش آموز، تشخیص دهند. زمانیکه که دبیر پس از بکارگیری روش های مختلف آموزشی، شاهد موفقیت چشمگیری در آموزش کودک نمی شود، می بایست او را به مراکز آموزش و توانبخشی، معرفی کند.

این اختلال، یک عدم توانایی مزمن و مادام العمر است که با تحت تاثیر قرار دادن ارتباطات اجتماعی و فردی، روحیه و از همه مهمتر عملکرد فرد در آینده، زندگی فرد را دگرگون می سازد.

کودکان مبتلا به اینگونه اختلالات، با وجود عملکرد بد و نامتناسبی که در مدرسه دارند، حتی نمی توانند به مدرک دیپلم دست پیدا کنند. اما خوشبختانه در صورت شناسایی به موقع، این ناتوانی نیز قابل حل است.

بطور کل ویژگی کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند در موراد زیر خلاصه می شود:

• با توجه به سن و هوش خود، عملکرد تحصیلی آنان ضعیف است.

• به موضوعات مورد بحث، پاسخ های نامربوط و خارج از بحث می دهند.
• جزئیات مهم را فراموش می کنند و اغلب حواس پرتی دارند.
• انگیزه کمی برای ادامه تحصیل دارد و اعتماد بنفس خود را از دست داده اند.
• در انجام فعالیت های آموزشی تنبلی می کنند و آنان را با تاخیر انجام می دهند.
• ناهماهنگی در چشم و دستان آنان، مشهود است.

با کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری چه کنیم؟

اختلالات یادگیری، تنها در کودکان و افارد کم سن و سال دیده نمی شود. امروزه مبتلایان به این اختلال در تمام پایه های درسی و در تمام سطوح تحصیلی دیده می شوند. اما تشخیص بموقع بخصوص در پایه های اول و دوم ابتدایی، روند بهبودی فرد را سرعت می بخشد.

با توجه به اینکه کودکان مبتلا از ضریب هوشی مطلوبی برخوردارند، نمی توان آنان را کند ذهن و کودن فرض نمود. این افراد تنها به دلیل نقص در راه های پردازش اطلاعات در مغزشان، عملکرد ذهنی پایینی در خواندن، نوشتن و حساب دارند. اما نکته قابل توجه در همراهی این اختلال با سایر اختلالات نظیر بیش فعالی، اختلالات رفتاری و نقص توجه است که والدین را علاوه بر درگیری با مسائل درسی و تحصیلی، با رفتارهای پر خطر و پرخاشگری کودک نیز روبرو می سازد. لذا می توان گفت در اختلالات یادگیری ، آنچه بیشتر اهمیت پیدا می کند، بی نظمی، مقاومت کودک در برابر پذیرش مقررات و رفتار های افراطی او برای توجه طلبی است که یادگیری او را در وهله دوم اهمیت قرار می دهد.

با این حال راهکار های متفاوتی برای کنترل و مدیریت اختلال یادگیری کودک وجود دارد

خلاصه آن ها در موارد زیر می باشد:

• کودک را از مشکل بوجود آمده مطلع سازید. بهتر است با او صحبت کنید و پیش از دیگران، خودتان اختلالات یادگیری او را مطرح سازید.
• به او اطمینان خاطر دهید که با روش های متفاوت می تواند بیاموزد.
• استعداد های او را کشف و تقویت کنید.
• از تلاش های او تقدیر کنید و از او حمایت کنید.
• برای کودک خود الگو باشید. به مطالعه خود اهمیت دهید تا او نیز به این امر تشویق شود.
• اهداف و انتظارات خود را با توجه به اختلال فرزندتان، واقع بینانه کنید.
• انگیزه تحصیلی او را بالا ببرید. در این زمینه می توانید با معلمین و اعضای مدرسه همکاری کنید.
• در صورت وجود اختلال در توجه و تمرکز، از روش های درمانی دارویی استفاده کنید.
• اختلالات روانپزشکی او را نیز جدی بگیرید. درمان این اختلالات پیش از اختلال در یادگیری باید مورد توجه قرار گیرد.
• فرزند خود را با وجود اختلالات و نواقص ذهنی، دوست بدارید. او را حمایت کنید و این اختلال را بعنوان کمبود و نقص معرفی نکرده و سرکوفت نزنید.

فراموش نکنید، فرزند شما حتی در صورت وجود اختلالات یادگیری، می تواند انسانی موفق و شایسته باشد. تنها کافیست این ناتوانی را در اسرع وقت شناسایی کرده و به فکر درمان و راهکار های صحیح ارتباط با او باشید. 

در صورتی که در مورد مطلب اختلالات یادگیری سوالاتی دارید و یا می خواهید اطلاعات کامل تری در این باره به دست بیاورید، از طریق شماره های زیر با روانشناسان مادر دپارتمان “نوا مشاور” تماس حاصل نمایید.

• چگونه می توان بیش فعالی کودکان را درمان نمود؟
• پرخاشگری کودکان قابل درمان است؟
• نحوه برخورد صحیح با کودک افسرده چیست؟