نبود یکی از والدین می تواند عوارض جبران ناپذیری بر فرایند رشد کودک باقی بگذارد. در نتیجه تعداد قابل توجهی از این والدهای تنها، به دنبال این هستند که علاوه بر وظایف خودشان، وظایف والد غایب را نیز انجام دهند تا فرزند آنها آسیب کمتری ببیند. تربیت فرزند بدون پدر یا مادر چگونه است؟
حال اگر این والد تنها، مادر باشد، آیا واقعا می تواند علاوه بر وظایفی که برعهده خودش است وظایف پدر را نیز برعهده بگیرد؟
ما سعی میکنیم در ادامه به روش های تربیت کودک بدون پدر، اثرات نداشتن پدر و روانشناسی کودکان بدون پدر بپردازیم.
تربیت کودک بدون پدر
نقش اصلی والدین در هر کدام از مراحل زندگی فرزندان شامل تشویق، حمایت و زمینه سازی برای فعالیت هایی است که موجب ارتقاء آن ها می شود، براي رشد بهتر كودك، هر كدام از والدين جايگاه ويژهاي دارند.
اما از ديدگاه روانشناسي، وجود پدر از منظرهاي مختلفي براي فرزند، مهم تلقي ميشود،
حال اگر كودكي به دلايل مختلف مثل مرگ و يا طلاق، با فقدان پدر روبهرو شود، ممكن است از لحاظ عاطفي دچار نقصان شده و از دريافت مزايا، از يكي از منابع اقتصادي و عاطفي با محدوديت روبهرو شود و اگر کودک پسر باشد، الگوسازيهاي مردانهاش نيز به درستي شكل نميگيرد.
فرزند بدون پدر
اگر كودكي به دلايل مختلف مثل مرگ و يا طلاق، با فقدان پدر روبهرو شود، ممكن است از لحاظ عاطفي دچار نقصان شده و از دريافت مزايا، از يكي از منابع اقتصادي و عاطفي با محدوديت روبهرو شود و همچنین، هر عامل ذهني و محيطي ميتواند، رشد كودك را تحتتأثير قرار دهد
خلاقيتهاي فردي كودك، در موقعيتهاي مختلف تا حد زيادي تابع تأثيري است كه پدر بر وي ميگذارد. به عبارت خلاصهتر، پدر شيوه زندگي هر فرد در آينده را بهطور جدي تحتتأثير قرار ميدهد.
برخورد مادر و اطرافیان کودک
مادر و اطرافيان او ميتوانند تا حد زيادي محروميت کودک از نداشتن پدر را پوشش دهند، اما این نکته قابل ذکر است که، هيچگاه كسي نميتواند اين خلأ را جبران كند و البته هيچكس هم نبايد سعي بر اين داشته باشد كه نقش پدر را ايفا كند.
بلكه اطرافيان نزديك ميتوانند زمينه شكلگيري يك رابطه هيجاني و عاطفي را ايجاد كنند و از داشتن حس ترحم نسبت به كودك يا انجام دادن كارها و مسئوليتهاي محوله او خودداري كنند.
از همسرم جدا شده ام برخوردم با کودکم نسبت به پدرش، چگونه باشد؟
اگر به دلايلي از همسر خود جدا شده و با او زندگی نمیکنید، باید کودک خود را متوجه کنید که “او همچنان پدر توست” و بهتر است شرايط را طوري هماهنگ كنید كه فرزند بتواند در هفته يك يا دو مرتبه با پدرش ارتباط داشته يا به منزل او برود تا به اين ترتيب وجود پدر را درك كرده و بتواند الگوبرداري درستي انجام دهد.
در واقع والدين، با وجود جداشدن از يكديگر بايد كودك يا نوجوان را توجيه كنند كه به دلايلي نتوانستهاند ادامه زندگي بدهند و او حاصل زندگي مشترك آنهاست و هر يك از آنها سعي در خوشبخت كردن او دارند.
مدیریتی کارآمد
اگر كودك يا نوجوان به دليل متاركه پدر و مادر، از وجود پدر محروم شده باشد براي اينكه طلاق تأثيرات منفي بيشتري بر زندگي وي نگذارد و آينده خوبي را تجربه كند بهتر است والدين، در نشستهايي كه با فرزندشان دارند از نقاط ضعف يكديگر، در مقابل فرزند سخن نگويند و از او به عنوان ابزار كنجكاوي يكديگر استفاده نكنند و بدون اطلاع ديگري، فرزند را به منزل خود نبرند زيرا انجام چنين رفتارهاي غلطي، اثرات غيرقابل جبراني را بر شخصيت كودك وارد ميسازد.
به همین دلایل درست ترین کار برای ما این است که بدانید چگونه با کودکان رفتار کنیم تا به بهترین شکل ممکن کودکانمان را بزرگ کنیم.
نکته مهم
سعی نداشته باشید، خلأ نبود پدر را جبران كنید و نقش پدر را ايفا كنید، ميتوانید زمينه شكلگيري يك رابطه عاطفي را ايجاد كنید و از داشتن حس ترحم نسبت به كودك خودداري كنید و بر اين باور نباشید كه حال كه پدر در كنار كودك نيست، نبايد آب در دلش تكان بخورد.
چرا كه چنين اعمالي كاملاً اشتباه است و جلوي رشد و شكوفايي او را در آينده خواهد گرفت.
با سوالات متداول فرزندم چطو برخورد کنم؟
در شرایطی که مادر مجبور است فرزندش را به تنهایی بزرگ کند، با مسائل کم و بیش پیچیده ای روبرو می شود که یکی از مهم ترین آنها سؤالات مختلف و گاه کلافه کننده فرزندان است علت غیبت پدر هرچه باشد چندان تفاوتی ندارد؛ بلکه مهم این است که شما به عنوان مادر، چطور باید با پرسش های مختلف کودک برخورد کرده و پاسخ هایی صحیح به او بدهید.
در رابطه با سوالات فرزندتان صبور باشید و واقعیت را به آنها بگویید.
صحبت کردن با کودکمان
وقتی که فرزندتان هنوز خیلی کوچک است با او صحبت کنید، زیرا در این صورت از بروز نگرانی و ناراحتی هایی که به خاطر سئوالات بی پاسخ در ذهنش نقش می بندد، پیشگیری کرده اید.
زمانی که شما با فرزند خردسالتان در مورد پدرش صحبت می کنید، او واقعا” تمام صحبت های شما را درک نکند ؛ اما این مسئله از آن جهت اهمیت دارد که کلمه “بابا” بین شما و او یک عبارت ممنوعه نباشد.
صحبت کردن با کودک راجع به غیبت پدرش برای رشد او مهم و لازم است وشما نباید دراین باره خود را مقصر بدانید. “رفتن پدر تقصیر من است “. ” مامان احساس بدبختی می کند چون بابا اینجا نیست ، نکند که تقصیر من باشد” و… سئوالاتی از این قبیل مرتب در ذهن کودک شکل می گیرد و این وظیفه شماست که در طول زمان آنها را برطرف کنید.
نگاه حسرت آمیز کودک
در تربیت کودک بدون پدر ، مادر هر چقدر نیازهای مادی و معنوی کودکش را برطرف کند، نمی تواند مانع نگاه حسرت آمیز او به دوستانش شود.
در این صورت باید به او کمک کرد که بدون انکار واقعیت و قبول تفاوتش با دیگران با شرایط کنار بیاید.
در راستای روانشناسی کودک بدون پدر ، تحت هرشرایطی توجه داشته باشید که خود را گناهکار ندانید.
در مورد پذیرش غیبت پدر، کودک نباید احساس کند که در دنیای ظلم و بی عدالتی زندگی می کند.
این وظیفه شماست که به او آرامش خاطر دهید که شانس های زیادی برای موفقیت در زندگی دارد.
نگرش مثبت مادر
مادری که نسبت به جنس مذکر نگرش مثبتی دارد، رشد شخصیتی کودک را تسهیل می کند.
برای مثال او با تمجید از شایستگی های عموی پدر و یادآوری محاسن او می تواند به فرزندش کمک کند تا ارزش مذکر بودن را بیاموزد.
از طرف دیگر، کم بها کردن جنس مذکر بویژه پدر ممکن است سبب شود کودک تصور مناسبی از مردها نداشته باشد، بنابراین در تربیت کودک بدون پدر به این نکته باید توجه شود.
کودکان وابسته
خانواده اى متعادل است که در آن 2 رکن و 2 استوانه وجودى يعنى مادر و پدر حاضر باشند و همچون دو کفه ترازو وضعى متوازن و متعادل پديد آورند، حال اگر يکى از اين دو کفه غايب باشند، تربيت کودک دچار عارضه خواهد شد، محروميت از پدر طي دوره هايى از رشد ممکن است کودک را مستعد وابسته شدن بيش از حد کند.
با مطالعه کودکان کلاس اول مشخص شده است بيشتر کودکانى که از سوى معلمانشان به عنوان افراد بيش از حد وابسته ارزيابى مى شوند، از خانواده هايى هستند که در آنها محروميت از پدر وجود داشته است.
از تاثیرات منفی متارکه چگونه جلوگیری کنم؟
اگر کودک یا نوجوان به دلیل متارکه پدر و مادر، از وجود پدر محروم شده باشد برای اینکه طلاق تأثیرات منفی بیشتری بر زندگی وی نگذارد و آینده خوبی را تجربه کند بهتر است والدین، در نشستهایی که با فرزندشان دارند از نقاط ضعف یکدیگر، در مقابل فرزند سخن نگویند.
شما والدین بخاطر بسپارید که:
علت جدایی شما هر آنچه هست اما همیشه در مورد همسرتان به خوبی صحبت کنید.
ایجاد شخصیت سالم
حضور پدر سبب ایجاد شخصیت سالم در کودک می شود و ناسازگاری و رفتارهای ضداجتماعی او را از میان می برد.
برای اینکه ارتباط مادر و فرزندی بیش از حد شدید نشود، ارتباط فرزندتان را با شخص سومی مثل عمو ، دایی و… تقویت کنید.
نتیجه گیری:
نکات زیر را بخاطر بسپارید
۱. مسئوليتخواهي را به فرزند خود آموزش دهید و از محبت زياد كه كودك يا نوجوان را دچار اشباع عاطفي ميكند، بپرهيزید.
۲. هرگز اجازه ندهید از شما تصویر یک والد تنها و نگران در ذهن فرزندتان شکل بگیرد.
۳. تا جایی که می توانید امکان ملاقات فرزند با همسرتان را فراهم کنید.
۴. موقعیت کودک را درک کنید و او را سنگ صبور خود برای درد دل کردن فرض نکنید.
۵. علت جدایی شما هر آنچه هست اما همیشه در مورد همسرتان به خوبی صحبت کنید تا فرزند شما تصور ذهنی بدی از پدرش در ذهن نداشته باشد.
۶. برایش عذر و بهانه نیاورید چون این نوع رفتار هیچ کمکی به رشد و پرورش او نمی کند. بر خلاف این اگر رفتار شما عادی و جدی باشد، می توانید فرزند را در مورد توانایی ها و اعتمادی که بر او دارید مطمئن کنید.
۷. نه تنها بزرگ کردن کودک بدون حضور پدر مشکل است؛ بلکه شما باید جای خالی او را نیز برای فرزندتان پر کنید که این امر سلامت روحی و جسمی شما را می طلبد.
با توجه به مشکلات امروزی در خانواده و جامعه پیشنهاد میکنیم در صورت امکان به روانشناس مورد اعتماد و با سابقه برای مشاوره کودک تلفنی، حضوری یا آنلاین مراجعه نمایید.
در صورتیکه در مورد تربیت کودکان محروم از پدر و روشهای برخورد با آن ها سوالاتی دارید و یا می خواهید اطلاعات کامل تری در این باره به دست بیاورید، از طریق شماره های زیر با روانشناسان ما در دپارتمان “نوا مشاور” تماس حاصل نمایید.