در اصل اضطراب یعنی نسبت به چیزی که مبهم است و نمی‌دانیم چه میشود، رنج می‌بریم و اذیت می‌شویم؛ برای نمونه نمی‌دانیم فلان معامله ای را که انجام داده‌ایم سود دارد یا زیان؛ اگر امتحانی را داده‌ایم نتیجه آن خوب میشود یانه و… قالب این نگرانی‌ها تبدیل به اضطراب میشود و راجع به چیزهایی است که مبهم هستند و ما نمی‌دانیم.
بعضی از روانشناسان اعتقاد دارند که عمدتاً اضطراب از راه یادگیری است. وآن را در محیط یاد می‌گیریم. اضطراب اجتماعی یک اختلال بسیار ناتوان کننده است که می‌تواند بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد را مختل کند. در موارد شدید، اضطراب اجتماعی می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شکل چشمگیری کاهش دهد.
بعضی از مبتلایان ممکن است هفته‌ها از خانه خارج نشوند یا از بسیاری موقعیتهای اجتماعی مانند موقعیتهای شغلی و تحصیلی خود صرف نظر کنند فقط بخاطر یکسری پیشامدهایی که ممکن است اتفاق بیفتد یا نه.
اضطراب اجتماعی چیست؟
اختلال اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder ) یا جمع‌هراسی (social phobia ) نوعی اضطراب است که با ترس و نگرانی شدید در موقعیتهای اجتماعی شناخته میشود و حداقل بخشی از فعالیت‌های روزمره شخص را مختل می‌کند.
اختلال اضطراب اجتماعی، یکی از معمول ترین اختلالات اضطراب است. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، در موقعیت های اجتماعی کاملا احساس عصبی بودن و ناراحتی می کنند.
آن ها خیلی نگران هستند که کار خجالت‌آور یا تحقیرکننده ای انجام دهند یا اینکه سایرین در مورد آن ها بد فکر کنند. این افراد خیلی خجالتی هستند و دائما احساس روی صحنه‌بودن دارند.
انواع اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی به دو دسته تقسیم میشود :
- اضطراب اجتماعی از نوع خاص یا specific که فقط در برخی موقعیتهای اجتماعی خاص موجب اضطراب میشود. مثل سخنرانی در حضور جمع
- اضطراب اجتماعی از نوع فراگیر Generalized. اضطراب اجتماعی فراگیر عموماً شامل نوعی نگرانی شدید، مزمن و پایدار میشود که فرد از قضاوت دیگران در مورد ظاهرش یا رفتارش یا خجالت کشیدن و تحقیر شدن در حضور دیگران دارد. در حالی که شخص مبتلا معمولاً متوجه غیرمنطقی بودن یا زیاده روی در این احساس ترس و نگرانی میشود ولی غلبه کردن بر این ترس برایش بسیار سخت است. حداکثر حدود ۱۳٫۳ درصد مردم در مقطعی از زندگی خود معیارهای هراس اجتماعی را دارا هستند که نسبت مردان به زنان مبتلا ۲ به ۳ است.
نشانه ها و علائم بالینی اضطراب اجتماعی
علائم جسمانی که معمولاً همراه اضطراب اجتماعی هستند شامل:
- سرخ شدن
- تپش قلب
- تعریق زیاد
- احساس دل آشوبی
- لرزش
- لکنت زبان
- نگرانی و ترس شدید حملات اضطرابیpanic attack
تشخیص و دخالت زودهنگام در این اختلال می‌تواند به حداقل شدن علائم و کند شدن پیشرفت آن کمک قابل توجهی کند و از بروز عوارض بعدی نظیر افسردگی شدید جلوگیری کند.
جنبه های رفتاری اضطراب اجتماعی
جنبه‌های رفتاری
اضطراب اجتماعی ترسی ماندگار از یک یا چند موقعیت است که فرد در آن‌ها در معرض نگاه موشکافانه دیگران قرار می‌گیرد و ترس از اینکه به گونه‌ای عمل یا رفتار کند که اشتباه و در نتیجه تحقیرآمیز یا خجالت‌آور باشد.
این مسئله فراتر از خجالتی بودن عادی است به گونه‌ای که در موارد بسیاری به اجتناب از موقعیتهای قابل توجه اجتماعی و شغلی منجر شود.
موقعیتهای اضطراب زا می‌تواند تقریباً شامل هرگونه روابط اجتماعی خصوصاً شرکت در گروه‌های کوچک، مهمانی، صحبت با افراد غریبه، هتل و امثال آن شود. علائم جسمی و فیزیکی می‌تواند شامل خالی شدن ذهن، تپش قلب، سرخ شدن، سوزش معده و دل آشوب شود.
برای اطلاع از اضطراب ارثی می توانید مقاله مربوط به آن را بخوانید.
جنبه های فیزیولوژیکی اضطراب اجتماعی
واکنش‌های فیزیولوژیکی همانند دیگر اختلال‌های اضطرابی در اضطراب اجتماعی هم دیده میشود. در زمان مواجهه با موقعیتهای اضطراب زا کودکان مبتلا ممکن است علائمی مثل کج‌خلقی، گریه، چسبیدن به والدین یا سکوت از خود نشان دهند.
در بزرگسالان چشمان اشکیteary eyes، تعریق زیاد، دل آشوب، لرزش و تپش قلب دیده میشود که در نتیجه پاسخ فیزیولوژیکی استرس fight or flight response به‌وجود می‌آید. سرخ شدن هم معمولاً در این افراد دیده میشود. این واکنش‌های قابل مشاهده، باعث افزایش اضطراب شخص میشود.
قسمتی از مغز که آمیگدالا amygdala نامیده میشود و بخشی از سیستم لیمبیکlimbic system می‌باشد در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در زمان رویارویی با چهره‌های خشمگین یا موقعیتهای ترسناک بیش از حد طبیعی فعال است. شدت این واکنش با شدت اضطراب اجتماعی رابطه مستقیم دارد.
دلایل و عوامل بروز اضطراب اجتماعی
تحقیقات در زمینه عوامل ایجادکننده اضطراب اجتماعی محدوده گسترده‌ای را در بر می‌گیرد که از منظر علم اعصاب(neuroscience) گرفته تا منظر جامعه‌شناسی sociology این پدیده را بررسی می‌کند. محققین هنوز نمی‌توانند به‌طور دقیق عوامل ایجادکننده این اختلال را مشخص کنند ولی تحقیقات نشان دهنده تأثیر هم‌زمان عوامل ژنتیکی و شرایط اجتماعی در بروز این اختلال است.
- عوامل ژنتیکی و خانوادگی
- عوامل محیطی
- اختلالات عصبی
عامل ژنتیک :
ژن حامل سروتونین به‌طور مستقیم با رفتارهای مربوط به اضطراب، مرتبط است. ثابت شده‌است که احتمال وجود اضطراب اجتماعی در بین افرادی که یکی از بستگان درجه اولشان به این اختلال مبتلاست ۲ تا ۳ برابر بیشتر از دیگران است. این مسئله می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی یا اکتساب فرد از طریق الگوگیری، آموزش و رفتار والدین باشد. مطالعه دوقلوها در خانواده‌های جدا نشان داده‌است که اگر یکی از دوقلوها به اضطراب اجتماعی مبتلا باشد احتمال ابتلای نفر دوم نیز ۳۰ تا ۵۰ درصد بیش از مقدار متوسط است
عوامل محیطی :
یک تجربه ناموفق اجتماعی می‌تواند شروعی برای اضطراب اجتماعی باشد. در حدود نصف مبتلایان وقوع یک ضربه روانی یا یک واقعه اجتماعی تحقیرآمیز با شروع یا بدتر شدن اضطراب اجتماعی مرتبط است. همچنین اضطراب اجتماعی می‌تواند اثرات بلند مدت طرد شدن، نادیده گرفته شدن، آزار جسمی یا جنسی در دوره کودکی باشد. محافظت بیش اندازه والدین از کودکان(overprotection) عدم اجازه بروز احساسات و هیجانات نیز در بروز این اختلال در بزرگسالی مؤثر است. مشکل در کسب مهارت‌های اجتماعی نیز می‌تواند عامل تقویت‌کننده اضطراب اجتماعی باشد چرا که باعث کاهش اعتماد به نفس و ناتوانی در برقرار کردن ارتباطات اجتماعی موفق و اخذ واکنش‌های مثبت و پذیرش از طرف دیگران میشود.اضطراب اجتماعی در بین فرزندان خانواده‌هایی که محیط زندگی خود را چندین بار تغییر داده‌اند بیشتر است.
عصب شناسی
مطالعات بسیاری در مورد زمینه‌های عصب 
شناسی اضطراب اجتماعی صورت گرفته‌است. هر چند هنوز دلیل قطعی این اختلال مشخص نشده‌است ولی شواهدی از ارتباط بین اضطراب اجتماعی و عدم تعادل در برخی از مواد شیمیایی مؤثر در سیستم عصبی یافت شده‌است و فرضیه‌هایی در این زمینه مطرح شده‌است.
درمان اضطراب اجتماعی
تحقیقات تأثیرگذاری دو نوع درمان را در اضطراب اجتماعی نشان داده‌اند:
- درمان دارویی
- روان درمانی کوتاه مدت مثل روش‌های رفتاری- شناختی که عنصر اصلی آن مواجهه تدریجی(gradual exposure) با موقعیتهای اجتماعی است.
درمان CBT، نوعی از روان درمانی است که برای اصلاح افکار و رفتارهای شما طراحی شده است، به نحوی که تاثیر مثبتی روی عواطف شما بگذارد.
سه نوع از تکنیک های CBT :
1- در معرض قراردادن
در معرض قرار دادن، می تواند از طریق تصویرسازی یا تجربه یک نمایش یا موقعیت اجتماعی خاص در زندگی واقعی انجام شود. اگر شما اختلال اضطراب اجتماعی خیلی شدید دارید، درمانگر شما ممکن است با تصویرسازی در معرض قرار دادن، کار را آغاز کند و در نهایت به سمت در معرض قراردادن در زندگی واقعی حرکت کند.
اصل اجرای درمان اضطراب با روش در معرض قرار دادن، این است که از طریق تمرین و تجربه، شما با موقعیت هایی که از آن ها اجتناب می کنید، راحت تر برخورد می‌کنید. در ادامه برخی تمرین های در معرض قراردادن پیشنهاد شده‌اند که شما می توانید خودتان آن ها را انجام دهید.
2- بازسازی شناختی
بازسازی شناختی روی علائم شناختی SAD تمرکز دارد از جمله: اعتماد به نفس ضعیف، ترس از ارزیابی منفی توسط سایرین و خطای تخصیص منفی (تخصیص پیامدهای مثبت به شانس و پیامدهای منفی به نقاط ضعف خودتان).
بازسازی شناختی شامل یک مجموعه ای از تمرین هاست که برای شناسایی افکار منفی، ارزیابی اینکه آن ها تا چه حد درست هستند و ساخت افکار جایگزین برای به چالش کشیدن افکار منشا طراحی شده اند.
بازسازی شناختی برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی دارای اهمیت است که به دلیل وجه شناختی قدرتمند اختلال و اینکه این باورها چه مقدار دوام دارند، می باشد.
3-آموزش مهارت های اجتماعی
آموزش مهارت های اجتماعی شامل تمرین های مختلف مانند مدل سازی، تمرین و نقش بازی کردن که برای کمک به افراد برای یادگیری رفتارهای مناسب و کاهش اضطراب در موقعیت های اجتماعی طراحی شده اند، می باشد.
همه ی افراد به عنوان بخشی از درمان خودشان به آموزش مهارت های اجتماعی نیاز ندارند. این تمرینات به طور اختصاصی برای افرادی طراحی شده اند که نقایص واقعی در تعاملات اجتماعی دارند که فراتر از اضطراب اجتماعی هستند. حوزه هایی که ممکن است برای آموزش مهارت های اجتماعی هدف گرفته شوند، شامل تماس چشمی، مکالمه، ابراز وجود و تماس تلفنی است.
درمان موفق اضطراب اجتماعی به چه عواملی بستگی دارد؟
درمان اختلال اضطراب اجتماعی SAD، بستگی به شدت علائم عاطفی و جسمی شما و چگونگی عملکرد روزانه ی شما دارد. طول درمان اختلال اضطراب اجتماعی نیز متفاوت است.
برخی افراد ممکن است به خوبی به درمان اولیه پاسخ دهند و نیاز به گزینه‌های بیشتری نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نیاز به برخی اشکال حمایت و درمان‌های مکمل داشته باشند.
